Bữa mô mời bạn vô chơi Huế
                              Đoàn Hải

Có lẽ từ cái thuở long lanh đáy nước in trời thành xây khói biếc, non phơi bóng vàng (Kiều), Huế đã nhờ dòng sông xanh truyền đi tín hiệu thơ, Huế đã mượn cảnh và người để gởi vào không gian trầm mặc bản thông điệp thơ và từ đó những cơn gió trên sông đã chở thơ đi khắp nơi.

Nguyễn Du đã nhìn thấy Huế qua một vần trăng:

Hương giang nhất phiến nguyệt

Kim cổ hứa đa sầu

(Một vầng trăng sông Hương

Cổ kim buồn khôn xiết)

Với Cao Bá Quát, con người chỉ chịu cúi đầu trước hoa Mai, sông Hương mang hào khí Trường giang như kiếm lập thanh thiên (Sông dài như kiếm dựng trời xanh). Văn Cao đã từng khẳng định: Huế là một nguồn sáng tạo của tôi trong những năm 40. Thơ và nhạc là điều tôi tìm từ nguồn ấy. Có lẽ lịch sử và cảnh vật của cố đô có những điều gây cảm xúc cho sáng tạo.

Thế rồi một đêm đàn lạnh trên sông Huế Ôi nhớ nhung hoài vạt áo xanh, Văn Cao nhà thơ đã ngẩn ngơ vì Thuyền xuôi về bến mô thuyền hỉ Sông trắng bờ xa lộ bóng nhà (Một đêm tàn lạnh trên sông Huế).

Viết về Huế, có lẽ bài thơ Đây thôn Vĩ Dạ là bài nổi tiếng nhất. Bài thơ dựng lên một bức tranh Sương khói mờ nhân ảnh về cảnh Huế, người Huế:

Sao anh không về chơi thôn Vĩ

Nhìn nắng hàng cau nắng mới lên

Vườn ai mướt quá xanh như ngọc

Lá trúc che ngang mặt chữ điền

Về câu thơ Lá trúc che ngang mặt chữ điền, có nhiều ý kiến không thống nhất. Có người cho rằng mặt chữ điền là khuôn mặt của cô gái Huế phúc hậu đoan trang, nhưng cũng có ý kiến cho rằng mặt chữ điền thường để chỉ khuôn mặt của nam giới, mà trong câu thơ chính là khuôn mặt của tác giả khi tìm đến vườn nhà cô gái và bị Lá trúc che ngang.

Đọc kỹ khổ thơ, tôi thấy mặt chữ điền trong câu cuối phải là khuôn mặt của người con gái thôn Vĩ, không thể là khuôn mặt của tác giả. Tại sao? Chỉ vì người con gái mặt chữ điền là hình ảnh trung tâm của bài thơ. Nàng mang vẻ đẹp phúc hậu được xem là vẻ đẹp lý tưởng của người con gái Huế trong thời đại nàng đang sống. tất cả đều rõ ràng, nàng đứng sau khóm trúc, nhưng hình ảnh nàng hiện ra rõ nét vớimặt chữ điền trong khi đó nắng mới lên trên những hàng cau và hoa bắp lay ngoài bến sông. Cảnh Huế, người Huế hiện ra rất thực nhưng cũng rất thơ. Người con gái thôn Vĩ dù được xây dựng bằng sương khói mờ nhân ảnh, dù Áo em trắng quá nhìn không ra thì nàng vẫn là nguyên mẫu của cô gái Huế trong đời thường.

Trong bài Tạm Biệt của Thu Bồn, phải chăng chúng ta cũng gặp hình ảnh rất thực của người con gái Huế?

Từ dòng sông Thu của quê hương, Thu Bồn ra Huế với một trái tim nồng nhiệt:

Xin chào Huế một lần anh đến

Để ngàn lần anh nhớ trong mơ

Anh cất công đi tìm người con gái không phải bước ra từ sương mù của những giấc mơ đời hư ảo mà là một người con gái có thực. Anh nghĩ thế và anh tin thế:

Em rất thực nắng thì mờ ảo

Xin đừng lầm em với cố đô

Cái hay của ngôn ngữ thơ được biểu hiện ở cách dùng từ ngữ tương phản: một lần đến ngàn lần nhớ, em rất thực nắng mờ ảo. Cũng vì vậy mà em là cô gái cố đô nhưng em không phải là cố đô. Cố đô mơ màng, lung linh hình sương bóng khói, nhưng em hiện ra giữa đời rất thực, hồn nhiên như mây trời, trinh trắng như màu áo học trò. Trong khung cảnh những lăng tẩm như hoàng hôn chống lại ngày quên lãng, em hiện hữu mặt trời vàng và mắt em nâu, em dịu dàng nón rất Huế nhưng đời không phải thế, Mặt trời lên từ phía nón em nghiêng.

Tuy vậy tôi vẫn không vội tin lời nhà thơ nói bằng ngôn ngữ của trái tim và bằng ngôn ngữ của tư duy hình tượng. Nhà thơ nhắc chúng ta rằng, Xin đừng lầm em với cố đô, để rồi nhà thơ là người thứ nhất không nhớ lời nhắc của chính mình:

Áo trắng hỡi, thuở tìm em chẳng thấy

Nắng mênh mang mấy nhịp Trường Tiền

Và:

Nhịp cầu cong và con đường thẳng

Một đời anh tìm mãi Huế nơi đâu.

Rõ ràng trong thơ Thu Bồn, em và cố đô đã hòa nhập làm một. Có thể nhà thơ tìm Huế nơi những ngôi đền cổ, chén ngọc giờ chìm dưới đáy sông sâu, có thể anh phát hiện Huế nơi nhịp cầu cong và con đường thẳng, nhưng chính anh đã thấy:Mặt trời lên từ phía nón em nghiêng. Và như thế, nhà thơ yêu Huế qua hình ảnh cô gái Huế và ngược lại.
 
 

Hue was the capitol of Vietnam, the feudal sovereignty, from 1744 when the Nguyen lords controlled all of southern Vietnam from the city. The dynasty of the Nguyen family lasted (in theory) from 1802, when Nguyen Anh defeated rebels to control the city, until 1945, when the last emperor abdicated. The city was severely damaged in the 1968 Tet offensive during the American war, when house-to-house fighting lasted for weeks, but many architectural gems remain and are well worth a visit.

Hue is divided between the older fortified Citadel, containing almost everything interesting, and the new, smaller sprawl that has developed across the river. The new side contains most of the facilities, the hotels, restaurants, travel agencies, and banks. People come to Hue to see the old Imperial complex, the Citadel and the Forbidden city, the pagodas, and the many tombs of the emperors that lie a few kilometers south of the city. Each tomb is a walled compound containing temples, palaces, and lakes.

Hue is a quiet, relaxing city, big enough to be interesting but small enough to bicycle around. The food is great, the best in Vietnam, and the women are supposed to be the most beautiful in the country.

The coastline between Hue and Nhatrang is unimaginably beautiful.